Xocalı faciəsi Qarabağ müharibəsinin ən qanlı səhifəsi olmaqla, habelə ən qarışıq və uydurma, epizodlarının təhrifi, saxtalaşdırılması və yanlışlıqla əhatə edilmiş, Azərbaycan ictimaiyyətində və xaricdə erməni qarşı təbliğatın formalaşması üçün tarixi bir epizoddur.

Faciədən sonra artıq uzun illər Azərbaycan tərəfi aktiv olaraq "Xocalı soyqırımı" tezisini təbliğ edir. Bu plan isə şəkillərlə, statistik məlumatları ilə və biri birinə zidd olan şahidlərin şəhadətləri ilə icra edilir. Bakının planı sadədir – daha çox qan, əziyyət, emosiya. Həqiqət isə heç kimə maraqlı deyil.

1999 ildə Raçak (Kosovo) qəsəbəsində həlak olmuş bosniyalıları göstərən şəkli internetdə guya Xocalı hadisələrinə bağlı olduğunu bir qrup entuziastlar ekspertlərin nəzərini cəld etməklə 2010 ildə Azərbaycan təbliğatına ilk zərbə vurdular. Demək lazım ki, bu illərdə minlər cild şəkilli kitablar çap edilib və virtual yazılar dərc edilib.

Aydın oldu ki, Azərbaycan tərəfi aldatmalardan çəkinmir, deməli Kosovo şəklinin yeganə olmadığı və başqaların olduğu güman edilir. Azərbaycan aparıcı saytlarında yerləşdirilmiş və "Xocalı dəhşətlərini" göstərən bütün şəkillər araşdırılıb. Bu araşdırmanın nəticələri xocalı.net saytında dərc edilibmiş.
Bir il sonra o dəhşətli gecədə həlak olmuş insanların Azərbaycan tərəfinin rəsmi dərc edilmiş və aktiv olaraq yaydığı siyahısı araşdırıldı.

Qərb mənbələrinin qurbanların sayını 200-300 insan¹, göstərdiyinə baxmayaraq, Azərbaycan rəsmi statistikasına görə 1992 ilin 25-26 fevralında Xocalı hücumu zamanında 613 insan həlak olub. Rəsmi elanında "...şəhərin 613 sakini öldürülüb. Onlardan 106 qadın, 63 uşaq və 79 yaşlı adam" deyilir²". Siyahının araşdırması aşkar etdi ki, Azərbaycan çoxsaylı və yeri gəlmişkən bir birinə uyğun olmayan siyahılarına görə aldatmalarа və saxtalaşdırmalarа əlavə həlak olmuş insanların sayı habelə cinsi və yaş münasibəti təbliğata uyğun deyil. Həqiqətdə siyahı belə görünür:

2014 ilin yanvarında  "1991-1994 illərdə dövlət sərhədində və Qarabağda Azərbaycan və Ermənistan arasında gedən döyüşlər nəticəsində şəhid olmuş azərbaycanlı hərbi qulluqçuların" siyahısını dərc edildi³.

Burda iki nöqtəyə nəzər yetirmək lazım: "Birinci Qarabağ müharibəsi" anlayışı işə buraxıldı ikinci müharibə olacağı əminliyi ya da ümidi ilə. Eyni zamanda bu siyahıda 91-94 illərdə həlak olan əsgərlər daxil edilib.

Beləliklə rəsmi araşdırmaya görə hərbi əməliyyatlar vaxtında 11557 azərbaycanlı hərbi qulluqçular həlak olub, lakin bu fakt həqiqətdə bir az şübhəlidir⁴, amma bu gün Azərbaycan təbliğatına qarşı durmaq üçün bu yeganə rəsmi sənəddir.

Qeyd edək ki, siyahıda çox səhvlər var. Məsələn siyahıda 1994 ildən sonra həlak olanların, habelə döyüş meydanından kənarda və xəstəlik nəticəsində ölənlərin adları var. Amma bu başqa araşdırmanın məsələsidir.

Beləliklə erməni tərəfində iki rəsmi siyahı var: Xocalıda və müharibədə həlak olmuş əsgərlərin siyahılar. Bu iki siyahının bir birinə uyğun olub olmaması müqayisə edildi, və bəlli oldu ki, Xocalı "qurbanları" kimi göstərilən 44 familiya eyni zamanda hərbi xidmətdə olan və döyüşən əsgərlərin siyahısında da var. O cümlədən başqa vaxt və yerdə həlak olmuş insanların adları var.
Məsələn Səfərov Şahverdi Bəhlul Karintakda (Daşaltı), Əliyev Bakir Şiraslan – Martakertdə (Ağdərə), Abbasov Elxan Kəmran – Şuşada, Quliyev Fərhad Səfər – Şahumyanda (Goranboy) həlak olublar. Xudiyev Zahid Bəhlul 1993 ildə Füzulidə xidmətə çağırılmış, Xocalıda isə həlak olub, amma 1991 ildə. Mehdiyev Fikrət Burzu – 28.01.1992. Ölüm səbəbi "Ağdam Şuşa dəmiryolunda öldüyünü" deyilir, amma maraqlıdır ki, o yerlərdə heç dəmiryolu yox. Bu dəfə hansı dəmiryolundan söz gedir, aydın deyil.

Ümumiyyətlə "Xocalı dinc sakinləri" siyahısı belə görünür:

Məntiqə görə keçən 20 il ərzində hələ 92-94 illərdə hərtərəfli araşdırma aparan Azərbaycan tərəfinin siyahıları yoxlamağa, həlak olanların sayını uyğunlaşdırmağa fürsət var idi. Amma bunlar icra edilməyib.

Bütün faktların yekunu - foto və video aldatmalar, faktların izahı və səbəbiyyət-nəticə əlaqəsinin təhrifi, rəsmi təbliğatına uyğun olmayan öz mənbələrindən istifadə nəzərə alaraq, demək olar ki, Azərbaycan "Xocalı kartından" heç də ədalət və tarixi həqiqətin bərpası üçün yox, ermənilərin şeytan və namərd obrazı yaratmağa, öz xalqında nifrət ruhunu saxlamağa və ermənilərə ardınca gələn təcavüzkarlığa və qəddarlığa dünya ictimaiyyəti gözündə haqq qazandırmağa istifadə edir.