Tez-tez Xocalıda baş vermiş faciəni genosid adlandırilmağı eşitmək olar.

Problem odur ki, Ağdam yaxınında Xocalı qəsəbəsinin sakinlərinin öldürülməsini genosid kimi qiymətləndirilmək olmaz, çünki genosid termini milli, etnik, irqi ya da dini bir qrupunun qəsdlə qismən ya da tamamilə məhv edilməsi deməkdir. Qismən ya tamamilə ifadəsi də müzakirə mövzusudur və bu genosid bütün qrupuna təsir edə biləcək əhalinin bir hissəsinin öldürülməsi sayılır.

Aydındır ki, Ağdam yanında altı yüzə yaxın insanın faciəli ölümü  səkkiz milyonluq Azərbaycan xalqını tamamilə ya da qismən məhv etməyə cəhd ola bilməz.

Buna baxmayaraq Azərbaycan hakimiyyəti Xocalı faciəsini genosid kimi qiymətləndirilməyi israr edir. Xocalı soy qırğını termini praktik olaraq bütün rəsmi saytlarda (prezident, səfirliklər saytlarında) var. Sanki əsas məqsəd auditoriyası Azərbaycan xalqı sonra isə beynəlxalq cəmiyyətidir.

Birinci dəfə azərbaycanlıların soy qırımını Azərbaycanda hakimiyyətdə indiki prezidentin mərhum atası Heydər Əliyev olan 1998 ildə qeyd edildi. Təxminə görə bunun iki məqsədi var idi. Bir tərəfdən dövlət qarşısında milli eyniyyəti yaratmağa mühüm məsələ var idi. Ağdam yanında insanların ölümü kimi faciəli epizodlar milli eyniyyətində qurban obrazını yaratmaq üçün çox münasibdir.
O biri tərəfdən isə Azərbaycan SSR 13% ərazisi üzərində  nəzarətini itirən Heydər Əliyevin əhlinin fikrini yayındırmağa məqsədi var idi. Eyni zamanda qurban və düşmən obrazının yaratması hakim rejimini Azərbaycan əhalisinin mümkün olan narazılığından qurtarmağa münasib idi.

Beləliklə Ağdam faciəsinə genosid statusunun verməsi birinci növbədə hakim rejiminə mümkün olan sosial partlayışlardan özünü qorumaq üçün milli eyniyyəti yaratmağa fürsət verə bilərdi. 2003 ildə İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlməsindən sonra qurban və düşmən obrazlarının təbliğatı çox şiddətlənib. Bunu əhalinin gözündə Azərbaycan indiki prezidentinin daha az legitimliyi və xidmətləri ilə izah etmək olar. Bu vəziyyətdən çıxış çox sadə idi – qurban obrazının təbliğatının şiddətlənməsi.

Xocalı sakinlərinin ölümünün genosid olmasına baxmayaraq bu məsələdə bir sıra anlaşılmaz ziddiyyətlər var ki, bunları aydınlaşdırmaq faydalı olardı.