Xocalı hadisələri haqqında mifi Azərbaycan tərəfi çox sürətlə və intensivliklə yayır. Çoxsaylı internet saytları, keçmiş illərdə Azərbaycanda nəşr edilmiş kitablar və albomlar, ən yüksək tribunalardan guya ermənilər tərəfindən törədilmiş "soy qırım" ittihamları səslənməkdədir. Bakının 1992 ildə Ağdam yaxınında baş verən hadisələrə bağlı hər obyektiv analizin və nəzərin qarşısını almağa inadlı cəhdləri çox aydındır.
Erməni tərəfinə ittihamlar birincisi Xocalı dinc sakinlərinin öldürülməsinə, ikincisi isə meyitlərin təhqirinə bağlıdır. Bu məqalədə biz dünya ictimaiyyətinə erməni "vəhşiliklərini" olaraq göstərilən şəkillərə və video kadrlarına, habelə statistikaya toxunacağıq. Keçən ildə Yerevanda yaradılmış "Ksenofobiya qabağı alınma təşəbbüsü" ictimai təşkilatı Azərbaycan mənbələrində olan materialları araşdırıb yeni xüsusi internet saytı yaratdı. Burada bu araşdırmanın nəticələri yerləşdirilmiş.
Təşkilatının sədri Armine Adibekyanın sözlərinə görə dinc insanların həlak olduğunu şübhə altına qoymaq olmaz, lakin baş vermiş hadisənin həqiqi səbəblərini üzə çıxartmaq lazımdır. Azərbaycan tərəfinin kütləvi aldatmalar ermənilərin qəsəbənin dinc sakinlərini tək öldürdüğünü yox, həm də meyitləri təhqir etdiklərini və zorladığını göstərməyə məqsədi var. Bununla belə materialların diqqətli və bitərəfanə araşdırması belə ittihamların tam əsassız olduğunu göstərir. "Bizim işimiz Azərbaycan tərəfinin əsas arqumentlərinin müqayisəli analizinə əsaslanır – bu günə qədər qaranlıqda qalmış səbəblə həlak olmuş operator Çingiz Mustafayev tərəfindən çəkilmiş video kadrları. O hadisənin yerini iki dəfə çəkib, və onun videolarının kadrları 28 fevralda və 2 martda meyitlərin halının nöqteyi-nəzərindən çox fərqlənir", - diyə Adibekyan vurğuladı. "Şəkil və video kadrlarının analizi Azərbaycan tərəfi arzuları həqiqət kimi göstərmək üçün saxtalaşdırılma üç əsas üsul meydana çıxartdı – səhnə üçün yararlı kadrlar, hadisələrə bağlı olmayan şəkillərin göstərməsi və nəhayət sonra erməni tərəfinə aid edilən hərəkətlər".
Yaxın vaxtda saytda olacaq Ekspertlərin işinin bütün təfərrüatlarını açmayaraq araşdırmanın bəzi nəticələrinə toxunaq. Azərbaycan saytlarının əsas “fişkalarından” biri guya ermənilər tərəfindən təhqir edilmiş meyitlərlə şəkillərdir. Bununla belə Azərbaycan saytlarında bu meyitlərin şəkilləri iki dəfə yerləşdirilmiş, lakin 28 fevralda çəkilmiş meyitlər üzərində işgəncə ya da təhqirin heç biri izi yoxdur. Sübut olaraq tərəfimizdən dərc etməyə yararlı sayılan şəkilləri göstərək. Bu eyni kişinin iki fərqli şəkildir. Birində o normal haldadır – başında tüklər var, başqasında isə "baş dərisi soyulmuş halda". Belə bir neçə təkrarlanan şəkillər var. Beləliklə 7 yaşında olan qızı Azərbaycan mənbələrində üç halda rast gəlinir – geyimli və ayaqqabılı meyitlər arasında, kəmərdən aşağı çılpaq halda. Yeri gəlmişkən burada o "zorlanmış" kimi göstərilir və nəhayət kiçik meyit başqa uşağın meyitlə meyitxanada. Amma meyitlərin çürümə dərəcəsi bu uşaqların ən azı bir ay fasilədə öldüyünü sübut edir.
Azərbaycan saytlarında Xocalı hadisələri şəkilləri kimi bu hadisələrə heç bağlı olmayan şəkillərdən istifadə edilir. Məsələn guya Xocalıdan olan qaçqın uşaqların araşdırmanın nəticəsində əfqan qaçqınlar olduğunu üzə çıxdı. 1995 ildə Srebrinitsa hadisələri qurbanlarının şəkillərini Azərbaycan tərəfindən Xocalı qurbanları kimi göstərdiyi faktı çox məlumdur.
Armine Adibekyana görə həlak olmuş insanların siyahılarının analizi çox maraqlı nəticələr verdi. Əsas siyahının müəllifi "Xocalı – şahidlər və şəhidlər" müfəssəl kitabını yazmış məşhur Havva Məmmədovadır. Onun siyahısında əlifba sırası ilə olan 611 ad var. Saxtalaşdırmaları gizlətmək üçün müəlliflər hiyləgərliyə əl atıb. Məsələn təkrarlanan adların birinci hərfi bir dəfə latın, başqa dəfə isə kiril əlifbası ilə yazılmışdır. Belə hallar təqribən 50-yə yaxındır. Prezident kitabxanasının saytında olan siyahıda belə səhvlər yox, amma burada 508 familiya var. Çində AR səfirliyi saytında isə "Xocalı qurbanlarının" sayı 538 göstərilir və nə Məmmədovanın nə də kitabxana saytının siyahılarında olmayan adlar var.
"Məmmədovanın siyahısı belədir – dinc sakinlər, uşaqlar və öləndən sonra mükafatlandırılmış qəhrəmanlar. Beləliklə eyni insanlar həm dinc sakinlər, həm də qəhrəmanlar siyahısında var. Demək olar ki, düşməni öldürən silahlı insan heç bir vəchlə düşmən namərdliyindən həlak olan dinc sakinlər siyahısına düşə bilməz. Biz 72 belə "dinc sakin" tapdıq", - Adibekyan deyir.
"Ksenofobiya qabağı alınma təşəbbüsü" həmin rayonların pasport idarələrində olan sənədləri araşdırmağa icazə almaq üçün Dağlıq Qarabağ respublikası hakimiyyətinə müraciət etmək niyyətindədir. Bu çox maraqlıdır, çünki Azərbaycan tərəfi hadisədən dərhal sonra qurbanların sayını təhrif etməyə başladı. Hələ 1992 ilin baharında Azərbaycan və Türkiyə KİV-ləri Xocalıda o vaxt 6500 insan olduğunu yazırdılar. Eyni zamanda diplomatlar müxtəlif tribunalardan girovların sayı 4000 və 2000 absurd rəqəmlər deyirdi. O zaman meydana çıxan "donuz damında 1000 insanların yandırıldığı" haqda mifi geniş yayılırdı.
1993 ilin sonunda Praqada ATET konfransında Azərbaycan XİN "erməni silahlı qüvvələri tərəfindən zəbt edilmiş azərbaycanlılar və qarışıq əhali yaşayan kəndlər" başlığı ilə N249 sənədi təqdim etdi. Bu sənəddə "Xocalı" adının qarşısında "əhali" qrafasında 855 rəqəm var. 1993 ilin dekabrında Azərbaycan Xİ naziri ATET tribunasından həlak olanların 800 olduğunu iddia etdi. 90-cu illərin sonunda isə Beynəlxalq məhkəməyə müraciət edəcəyini deyəndə rəsmi Bakı başqa məlumatlar yayıb – 600 ölmüş, 500 yaralı, 1275 əsir.
Bununla belə müstəqil mənbələr və ekspertlər başqa rəqəmlər deyirdi. Xüsusi ilə "Memorial" rus hüquq müdafiəçi təşkilatı qurbanların sayı 181 olduğunu deyirdi, azərbaycanlı siyasətşünas Arif Yunusov isə 1992 ilin iyununda "Zerkalo" qəzetində dərc edilmiş diqqətəlayiq məqaləsində qəsəbədə 300-dən çox insan olmadığı yazırdı, çünki insanların çoxu Xocalını tərk edə bilib.
"Öz opponentlərimə siyasəti qırağa qoymağa və həqiqəti tapmaq üçün çalışmağa çağırıram. Erməni tərəfi hadisələrinin obyektiv araşdırmasına maraq göstərir. Biz əminik ki, Xocalı faciəsini yalan, aldatmalar və saxtalaşdırmalar böyük yığınından təmizləmək lazımdır. Tək bu halda milli aidiyyətindən asılı olmayaraq günahkarları tapmaq və cəzalandırmaq olardı. Başqa tərəfdən Azərbaycan tərəfi ancaq indiyə qədər Beynəlxalq məhkəməyə müraciət etmək hədələnir – onlarda məhkəməyə getməyə bir şey yoxdur. Onlar o qədər çox yalan danışıb ki, indi artıq yalanı həqiqətdən ayıra bilmir. Buna baxmayaraq təşkilatımız Xocalı hadisələrinə ədalətli hüquqi və siyasi qiymət verməyə maraq göstərir", - diyə Adibekyan vurğuladı.
Doğrudan da hər yerdə "Xocalıya ədalət" deyəndə bu hadisəyə "soy qırım" olaraq siyasi qiymət verməyə nə Türkiyə nə də hətta Azərbaycan tələsmir. Azərbaycan parlamentində ümumiyyətlə bu mövzunu müzakirə etməkdən diqqətlə çəkinirlər, Türkiyə parlamentində dəfələrlə və təntənə ilə müzakirələr isə heç nəticə vermir. Şübhəli deyil ki, Azərbaycan tərəfi bundan sonra da hətta öz ölkədə 1992 ilin hadisələrə ətraflı yanaşmaqdan çəkinəcək, çünki Bakının açıqcasına siyasətləşdirilmiş versiyası hətta birinci üzdən araşdırma nəticəsində heçə çıxa bilər.
Faktlar və şəhadətlər, şahidlərin sözləri və ekspertlərin arqumentləri, şəkil və video materialların analizi Bakının böyük inadla yaydığı versiyasının tam əsassızlığını sübut edir. Bugünkü totalitar Azərbaycanda "Xocalı" haqqında həqiqəti çoxlar bilir, lakin çətin ki onlardan biri bunu uca səslə deməyə cəsarət edəydi. Bu səbəbdən də erməni tərəfi nəhayət 18 il qabaq Ağdam yaxınında baş vermiş hadisə haqqında həqiqəti danışmalıdır. Birinci növbədə dinc sakinlərin Bakı siyasi intriqalarına qurban verildi, ikincisi isə Xocalı dinc sakinlərinə qarşı erməni tərəfini "vəhşilikdə" və "genosiddə" ittiham etmək üçün həlak olan insanların meyitləri Azərbaycan qüvvələrinin kontrolu altında olan ərazilərində təhqir etdirildi. Tək bərkdən deyilən və sübut edilmiş həqiqət Xocalının həqiqi ədaləti bərpa edə və insan faciəsindən istifadə etməsinə son qoya bilər.
Marina Qriqoryan
Ermənistan səsi
Mövzu ilə bağlı digər materiallar:
Siyasi uzaqgörənliyin olmaması Xocalı hadisəsinə gətirib çıxırdı
Azərbaycan tərəfinin şəhadətləri
Xocalı haqqında həqiqəti söylədiyi üçün Azərbaycandan sürgün edilib
Hakimiyyətin sərəncama görə Xocalının ermənilər tərəfindən tutmadığını bildirməli idi
Ç. Mustafayev – qəhrəman, yoxsa saxtakarlıqla məşğul olan adam?
E-mail: