Bir neçə mənbələrə görə 90-cı illərin əvvəlində Diqqəti "ermənilərin azərbaycanlıları öldürməsini" biləndə və öz köklərini xatırlayanda Azərbaycana gəlib.
Lakin 1990 ilin yanvarında Azərbaycanda ermənilər azərbaycanlıları öldürmürdülər, əksinə 13 yanvardan 19-a qədər davam edən erməni qırğınlarının qurbanı olublar. Amma çox illər keçib və bu hadisələr məşhur fotoqrafçının yadından çıxa bilərdi. Bu arada emosional, vətənpərvərlik epitetlə və əzbər öyrənilmiş şablonlarla hadisələrdə uyğunsuzluqlar və səhvlər boldur.
Onun sözlərinə görə 1990-cu ildə Azərbaycana gələndə onu "o zaman Parisdə Azərbaycanın UNESCO nümayəndəsi Elnura Hüseynova" qarşıladı. Həqiqətdə isə 1990 ildə Azərbaycan hələ SSRİ tərkibində idi (o viza Moskvada alıb) və UNESCO-da nümayəndəliyi yox idi. Bu təşkilatla avtonom əməkdaşlığı Azərbaycan 1992-ci ilin 3 iyununda başladı, deməli bu insanın Bakıya gəlməsindən iki il sonra. Bundan başqa demək lazım ki, UNESCO-da Azərbaycanın səfirinin adı Elnura yox, Eleonora idi.
Yuxarıda göstərilən faktlar Diqqətinin hafizəsinin neçə möhkəm olduğunun sübut edir.
Sonra o rusların "məkrli" tələsi haqqında danışır. Guya onlar jurnalistləri aldadıb Bakı yerinə Yerevana göndərmişdilər. Yerevanda o zaman jurnalistləri maraqlandırmağa heç bir şey olmadığı və məşhur fotoqrafçının heç bir ad demədiyi halda bu iddialar şübhə altına qoymaq olar. Yeri gəlmişkən o vaxt Dağlıq Qarabağda maraqlı hadisələr baş verirdi – orada SSRİ qoşunları və Azərbaycan OMON tərəfindən erməniləri çıxarmaq üçün "Кольцо" əməliyyatı gedirdi, və çətin ki "ruslar" oraya jurnalistlər göndərəydi.
Və nəhayət öz sözlərinə görə 1992-ci ilin 28-29 fevralında o "Xocalı soyqırımı" üzündən Azərbaycana gəldi.
Sitat. "Belə... Mən bu komanda ilə Xocalıda ermənilər törətdiyi qırğından xilas edə bilmiş insanların cəmləşdiyi yeri olan Ağdama gəlmişəm. O vaxt Qırmızı Xaç təşkilatı ermənilərlə həlak olmuş insanların meyitlərini qaytarmaq üçün danışıqlar aparırdı. Mən Ağdam və Xocalı sərhədində əsirlərin mübadiləsi zamanı şəkillər çəkmişəm. O zaman bir erməni əsgər cibindən çay qaşığı çıxardıb mənə göstərdi. Mən bunun ona niyə lazım olduğunu soruşdum. Əsgər isə dedi ki, bunun köməyi ilə azərbaycanlı əsirlərin gözlərini çıxardırdılar".
Burada demək lazım ki, o sadə jurnalist yox, həm də fotoqrafçıdır. Deməli onun tarixi hadisələr qeyd etməyə bütün lazımi təchizatı var idi.
Beləliklə Rza Diqqəti dörd tezis irəli sürür ki, onların şahidi olmuşdur.
- O Xocalıda xilas edənlərlə görüşüb.
- O özü şəkillər çəkirdi.
- Qırmızı Xaç təşkilatı danışıqlar aparırdı.
- Gözlər çıxartmaq üçün qaşıqla əsgər.
Əvvələn erməni tərəfi iki gün sonra özü heç şərtlər qoymadan "Xocalı sakinlərini" Azərbaycana təhvil verib. Və bu Qırmızı Xaç təşkilatının ləyaqəti deyildi. Səbəb çox sadə idi – ölkədə blokada səbəbindən aclıq idi, və əsirləri saxlamaq mümkünsüz idi.
İkincisi Diqqətinin onun saytında və digər təbliğatçı resurslarında olan "Azərbaycan adlı" sərgilərindəki bütün mənbələr və arxivlər araşdırıldı. Hər yerdə Xocalı faciəsinin foto sübutlar kimi Ağdamda çəkilmiş bir neçə şəkillər var ki, onlarda sağ, sağlam, vəhşilik və işgəncə izləri olmayan insanlar var. Bir neçə ağlayan qadınlar, Ağdam məscidi yaxınında bir yaşlı qadın, məsciddə yasları tutulan kişilərin meyitləri və tamam. "Vəhşiliklərin və işgəncələrin" şahidi olan peşəkar fotoqrafçının "Xocalı qurbanlarının" və "gümüş qaşığı ilə cəlladının" heç bir şəkil çəkmədiyi çox qəribədir. Sonra 2010-cu ildə Diqqəti Paris "Lüksemburq" metro stansiyasında "Parole de liberte" "Xocalı vəhşiliklərini" göstərən sərgini təşkil etdi.
Sitat. "Sonra Şuşadan Parisə qayıtdım. Mən yenə bütün dünyada Xocalı soy qırğınının şəkillərini yaydım".
Bu sərginin stendi budur.
Ağdam hadisələrinə bağlı olan tək şəkil ortadadır. Başqalar Əfganistan, Afrika və Sarayevo hadisələrinə bağlı idilər. Lakin ortada "Azərbaycan. Ağdam. 1992-ci ilin apreli" yazı var, amma onun sözlərinə görə o Ağdamda və Xocalıda apreldə yox, fevralda olub.
Sonra Diqqəti Paris küçələrində sərgilər təşkil etdi, amma nəticə belə idi.
Və nəhayət 2015-ci ildə Azərbaycan mətbuatı "Xocalı soy qırımının şəkli" başlıqla materiallar dərc etdi.
Düzünü desək, biz nəhayət məşhur fotoqrafçının çəkilmiş "vəhşiliklərini" görmək istərdik. Amma, əfsus...
21 dərc edilmiş şəkillərdən 15-də ağlayan insanlar var, ki hərbi zaman üçün təbiidir. Orada o cümlədən nəqliyyat vasitələrində olan kişilər var ki, ehtimala görə Xocalıdan qaçqınlardır. Qəbrin 3 şəkil də var. Bu insanların kim olduğunu bilinmir, amma başdaşı yazısından məlum olur ki, bu kişi yaşına görə döyüşməli idi, və o heç də dinc sakin, xüsusən də "soy qırım qurbanı" deyil. Və meyitlərlə 3 şəkil. Bu meyitlər yekə, yaşlı kişilərə məxsusdur ki, onlara da heç dinc sakinlər demək olmaz. Maraqlıdır ki, birinin meyitində əsgərlərə verilən telnyajka var.
"Gümüş qaşığın" qurbanları yenə də üzə çıxmayıb. Nə qədər qəribə olsa da bu fotoqrafçı "gördüğünü" israr edir amma gördüyünün heç bir şəkli təqdim edə bilmir. Görüşmüş insanları, onların adlarını unudub, 90-cı və 92-ki illərin hadisələrini də yadda saxlamayıb.
Beləliklə bir sual var - belə şahidlərini inanmaq olarmı?
E-mail: